یکی از انواع سیستم اطفاء حریق، اسپرینکلر آتش نشانی است. یکی از مشکلاتی که ممکن است در هنگام استفاده از اسپرینلکرها مخصوصا در فصول سرد سال با آن روبرو شوید، یخ زدن آنها است. در واقع، افت دما و سرد شدن هوا می‌تواند باعث یخ زدگی سیستم اسپرینکلر شود. دقت داشته باشید که اگر لوله‌ها یخ بزنند و پس از آن محیط یا ساختمان دچار آتش سوزی گردد، خاموش کننده‌ها نمی‌توانند فعال شوند. این اتفاق ممکن است جان و مال افراد را به خطر بیندازد. پس حتماً باید برای جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر اقداماتی صورت گیرد. سیستم‌های اسپرینکلر به دو دسته تر و خشک تقسیم می‌شوند. برای جلوگیری از یخ زدن این سیستم، راه‌ها و روش‌هایی وجود دارد که در این مطلب قرار است به بررسی آن بپردازیم.
اسپرینکلر چیست؟
در ابتدای این مطلب می‌خواهیم بدانیم معنی این کلمه چیست و این تجهیزات چه کاربردی دارد؟ اسپرینکلر یک وسیله آبپاش متصل به سیستم لوله کشی آب شهری در ساختمان‌ها می‌باشد. هر آبپاش به وسیله یک حباب شیشه‌ای حساس به گرما یا یک اتصال فلزی دو طرف همراه با آلیاژ، قابل اشتعال بسته می‌شود و جریان آب را کنترل می‌کند که از جریان آب جلوگیری می‌نماید. معمولاً از انواع اسپرینکلر های آتش نشانی با دمای فعال شدن ۶۸ درجه در ساختمان‌های مسکونی و تجاری استفاده می‌شود.
انواع اسپرینکلرها
اسپرینکلرها به چهار دسته، اسپرینکلر تر (wet pipe)، اسپرینکلر خشک (dry pipe) ، پیش عملگر(preacation) و سیلابی (Deluge)، تقسیم می‌شوند.
- اسپرینکلر تر (wet pipe): اسپرینکلرهای تر به وسیله آبپاش به لوله‌هایی متصل هستند که از آب پر شده است و به‌محض فعال‌شدن اسپرینکلر، آب فوراً تخلیه می‌شود و در هنگام وقوع حادثه به ساختمان می‌ریزد.
- اسپرینکلر خشک (dry pipe) : اسپرینکلرها به شبکه لوله‌کشی داخلی هوای تحت‌فشار متصل هستند و به‌محض فعال‌شدن اسپرینکلر، هوا تخلیه شده و کاهش فشار هوا، باعث باز شدن شیر سیستم و ورود آب با سیستم آب فشان خودکار به شبکه لوله‌کشی می‌شود.
- پیش عملگر (preacation) : در این مدل از اسپرینکلرها اعلام حریق به‌عنوان وسایل کمکی استفاده می‌شود. در ساختمان و مکان‌هایی که احتمال تأثیر منفی آب روی تجهیزات وجود دارد، از این مدل اسپرینکلر استفاده می‌گردد.
- سیلابی(Deluge) : در این مدل تمامی اسپرینکلرها باز (open sprinkler) بوده و دستور ورود آب با سیستم آبفشان خودکار به شبکه، به‌وسیله سیستم اعلام حریق به شیر کنترل ارسال می‌شود. هرکدام از این مدل‌ها معایب و مزایای خاص خود را دارند.
برای مثال احتمال یخ زدگی اسپرینکلر در مدل تر، بیشتر از مدل خشک است. هزینه‌های نگهداری و تأمین مدل تر پایین‌تر است و بیشترین استفاده در مراکز عمومی را دارد. از معایب سیستم تر می‌توان به یخ‌زدگی لوله‌های انتقال و اسپرینکلرهای درجه حرارت پائین محیط اشاره کرد. انتخاب صحیح سیستم اسپرینکلر، نقش مهمی در افزایش بازده و کارایی دارد، هزینه‌های نصب و راه‌اندازی را کاهش می‌دهد و از همه مهم‌تر از ساختمان و مکان‌های شما محافظت می‌کند.
راه‌های جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر
روش‌های متعددی برای جلوگیری از یخ زدن انواع اسپرینکلر وجود دارد که هر کدام از آنها مزایا و معایبی دارد. در زیر به بهترین نکات و راه حل ها برای این کار اشاره شده است.
استفاده از ضد یخ (Antifreeze)
یکی از روش‌ها برای جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلرها، استفاده از ضد یخ (Antifreeze) است. ضد یخ‌ها معمولاً بعد از مدتی استفاده به دلایل مختلف خاصیت ضد یخ‌زدگی خود را از دست می‌دهند و بهتر است هر یک سال یا حداقل هر دو سال به‌صورت کامل عوض شوند. هر چه مقدار غلظت ضد یخ نسبت به آب بیشتر باشد، کارایی بیشتری دارد. حتماً توجه داشته باشید دمای شما کمتر از ۴۰ درجه فارنهایت باشد و در غیر این صورت باید از هیترها، یونولیت‌ها و لوازم آتش‌نشانی استفاده کنید.
محلول ضدیخ گلیسیرین Glycerine یا پروپیلن گلایکول Propylene Glycol
این دو ماده دارای خاصیت اشتعال‌پذیری هستند و باید حتماً در هنگام استفاده از این دو ماده با آب، طی یک ترکیب با درصد دقیق مخلوط شوند و جهت جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر به سیستم تزریق گردند. باید بدانید که هرچقدر غلظت نسبت به مقدار محلول‌ها در منبع حرارتی افزایش یابد، منجر به شعله‌ور شدن محلول ضدیخ شده و افزایش احتمال آتش‌سوزی را به همراه دارد.
استفاده از عایق الیاف معدنی
شکاف موجود در عایق‌بندی ساختمان شما باعث یخ زذن اسپرینکلرها می‌شود. استفاده از عایق الیاف معدنی به طور صحیح راه حلی عالی برای جلوگیری از یخ‌زدگی اسپرینکلرها است. این عایق برای کند کردن جریان گرما با مقدار R بیان می‌شود. هرچه مقدار R عایق بیشتر باشد، توانایی آن در جلوگیری از کاهش جریان گرما بیشتر است. عایق با مقدار R بالا بین لوله و فضای بیرونی نصب می‌شود. این مسئله در مناطقی که به زیر ۴۰ درجه فارنهایت می‌روند، بسیار مهم است.
استفاده از ردیابی گرما برای جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر
ردیابی گرما یک واحد گرمایشی انعطاف‌پذیری و الکتریکی است که در اطراف لوله پیچیده می‌شود تا در صورت لزوم گرما را تأمین کند و از یخ‌زدگی جلوگیری کند.
گرم کردن مخزن اسپرینکلرها
با گرم‌کردن مخزن آب اسپرینکلرها می‌توانید از یخ‌زدگی آنها جلوگیری کنید که این کار مطابق با استاندارد NFPA ۲۲ است. می‌توانید از سیستم‌های حرارت دهنده، حرارت تولید شده توسط سوخت‌های گازی و نفتی، گرمای الکتریکی، حرارت‌های رادیو و حتی از بخاری‌های عمومی استفاده کنید.
شستشوی مخزن اسپرینکلرها
یکی از روش‌های جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلرها ، شست‌وشوی کامل سیستم خاموش‌کننده یا اسپرینکلرها است. بعد از این که سیستم را با آب شستید، هوا آب فشار داخل لوله‌ها دمیده می‌شود تا داخل آنها خشک شود.
علل یخ زدن اسپرینکلز
یخ زدن اسپرینکلر ممکن است به علت چندین عامل باشد. در زیر به برخی از این علل اشاره می‌شود:
- دمای پایین: در هواهای سرد، آب در لوله‌های اسپرینکلر ممکن است یخ بزند و باعث مسدود شدن لوله‌ها شود. این مشکل معمولاً در مناطق با آب و هوای سرد و زمستانی رخ می‌دهد.
- خرابی سیستم آبدهی: اگر سیستم آبدهی به درستی کار نکند، احتمال یخ زدن افزایش می‌یابد. مشکلات مانند شل شدن لوله‌ها، خرابی در پمپ‌ها یا تعمیرات ناقص می‌توانند عامل اصلی باشند.
- نقص در عایق یا عیوب ساختاری: گر اسپرینکلرها یا لوله‌ها نقص عایق داشته باشند، در معرض خطر یخ زدن قرار می‌گیرند. همچنین، نقاط ضعیف در ساختار سیستم می‌توانند منجر به نفوذ هوای سرد شوند.
- فشار آب ناکافی: فشار آب کم می‌تواند باعث ایجاد یخ در لوله‌ها یا اسپرینکلرها شود. اگر فشار آب به اندازه کافی بالا نباشد، آب ممکن است در لوله‌ها متناوباً بخصوص در زمان‌های کم‌آبی، یخ بزند.
- عیوب در ترکیب آب: اگر آب دارای اجزاء مختلفی باشد که در دماهای پایین یخ بزند، (مانند مواد معدنی)، این ممکن است باعث یخ زدن اسپرینکلرها شود.
برای جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر ، می‌توانید از روش‌هایی مانند استفاده از عایق‌های حرارتی، افزایش فشار آب، تعمیرات دوره‌ای و تعمیرات موقتی در هنگام هوای سرد، استفاده از آب با کیفیت بهتر و اجتناب از ترکیبات شیمیایی مشکل‌زا استفاده کنید. همچنین مشاوره با یک تکنسین متخصص می‌تواند به حل مشکل کمک کند.
سخن پایانی
برای آب کردن انجماد اسپرینکلرها هرگز از شعله آتش استفاده نکنید، زیرا شعله می‌تواند موجب آسیب دیدن خاموش کننده و یا ایجاد حریق شود. برای جلوگیری از یخ زدگی اسپرینکلر بهتر است قبل از سرد شدن هوا و رسیدن زمستان، با یک متخصص تماس گرفته و کمک بگیرید. راه حل می‌تواند شستشوی کامل سیستم خاموش کننده باشد. بعد از اینکه سیستم را با آب شستید، هوا آب فشار داخل لوله‌ها دمیده می‌شود تا داخل آنها خشک شود. به یاد داشته باشید که انجماد سیستم‌های ارتفاع حلق قابل کنترل بوده و می‌توان از آنها جلوگیری نمود.
