اکثر آتش‌سوزی‌هایی که در مجتمع‌ها و یا فضاهای صنعتی اتفاق می‌افتد، به دلیل آتش سوزی و یا انفجار مواد اشتعال‌زا است. حال در صورتی که با ویژگی‌ها و مشخصات این مواد آشنا نباشید، ممکن است حوادث جبران ناپذیری را تجربه کنیم. مواد آتش زا به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارند، بیشتر در معرض احتراق و اشتعال قرار می‌گیرند. با شناخت اصولی این مواد قادر خواهید بود تا نکات ایمنی و اقدامات مهم را در پیش گرفته و انواع سیستم اطفاء حریق مناسب را نصب نمایید. از این رو در این مطلب قصد داریم به بررسی فلش پوینت و یا همان نقطه اشتعال بپردازیم .
معرفی فلش پوینت یا دمای اشتعال
جهت اندازه‌گیری توانایی اشتعال یک ماده، از اصطلاحات بسیاری استفاده می‌گردد. دمای اشتعال یکی از همین اصطلاحات به شمار می‌آیند. منظور از فلش پوینت کمترین دمای تعیین شده برای یک مایع جهت اشتعال است. به طوری که این ماده و یا مایع در مجاورت منابع آتش با همان دمایی که دارد، خیلی سریع آتش می‌گیرد. با این اوصاف هر چقدر دمای مایع کمتر باشد، منتظر آتش گرفتن هرچه سریع‌تر آن باید بود. نقطه آتش و نقطه اشتعال از دیگر اصطلاحات به کار رفته برای مواد آتش زای مختلف هستند.
اهمیت دانستن نقطه اشتعال سوخت‌های رایج
با علم بر نقطه اشتعال هر کدام از سوخت‌های رایج، می‌توان نسبت به استفاده آنها برنامه‌ریزی دقیقی را در پیش گرفت. همچنین می‌بایست ایمنی کار، تجهیزات و محیط را بالا برد. مواد و یا سوخت‌های رایج ویژگی‌های مختلفی داشته که به خاطر همین ویژگی‌ها دارای نقاط اشتعال مختلفی هم هستند. قطعاً دانستن این دما حتی در اطفاء حریق و کنترل آتش کمک فراوانی خواهد کرد. از همه مهم‌تر جهت نگهداری حمل و جابجایی این مواد باید نسبت به دما و نقطه اشتعال آنها اطلاعات کامل را داشت.
به کمک فلش پوینت‌ها می‌توان فهمید که یک ماده دقیقاً در چه دمایی قابلیت اشتعال دارد. حال اگر ماده‌ای دمای اشتعال بالایی داشته باشد، نشانگر آن است که آن ماده به راحتی آتش نخواهد گرفت. برعکس اگر دمای اشتعال مایع خیلی پایین باشد، بیانگر آن است که خیلی زود در معرض احتراق قرار می‌گیرد که گازوئیل یکی از این مواد است.
ضرورت آگاهی از مقدار دمای یک مایع و یا ماده شما را در ذخیره سازی آن یاری می‌نماید. اگر به جایگاه‌های بنزین گازوئیل و سوخت توجه کرده باشید، اصولاً آنها را در زیر زمین ذخیره می‌کنند. چون متناسب با دمای قابل اشتعال هر کدام از این مواد ممکن است احتمال بروز آتش سوزی آن وجود داشته باشد. در زیر زمین دمای محیط پایین‌تر است که احتمال انفجار را کاهش می‌دهد.
تفاوت فلش پوینت با نقطه آتش
بسیاری از افراد دمای اشتعال را با نقطه آتش اشتباه گرفته و آنها را به جای هم استفاده می‌کنند. در حالی که این کاملاً اشتباه است. یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های میان این دو مفهوم، وجود منبع حریق است. در نقطه آتش، ماده در هر حال دچار آتش سوزی می‌گردد، چه نزدیک منبع حریق باشد و چه از آن دور باشد. در حالی که در مورد فلش پوینت حتماً باید نزدیکی به مواد احتراق صورت گیرد. هرگاه سخن از دمای اشتعال به میان می‌آید، در واقع یک ویژگی اصلی برای مواد قابل احتراق بیان شده است. قابلیت اشتعال مواد معمولا به شکل‌های مختلف مثلا از طریق استانداردهای NFPA بر روی مواد و محفظه‌های آنها درج می‌گردد.
روش اندازه‌گیری دمای اشتعال
همان طور که گفتیم نقطه درخشش، پایین‌ترین دمایی است که مواد می‌توانند با وارد کردن یک منبع خارجی آتش، مشتعل شوند. دو روش اصلی برای اندازه‌گیری نقطه درخشش وجود دارد: فنجان باز و بسته.
فنجان باز در آزمایش فلش پوینت مواد
این روش آزمایش، یکی از جالب‌ترین‌ها می‌باشد. در این آزمایش ماده قابل احتراق در ظرفی ریخته شده و سپس در فضای آزاد قرار داده می‌شود. با حرارت دهی، تلاش می‌گردد تا دمای مایع افزایش پیدا کند. هنگامی که دمای مایع به حد مطلوبی رسید، حال منبع اشتعال را به آن نزدیک می‌کنند. اگر ماده جرقه بزند و یا دچار آتش سوزی شود، در این حالت به نقطه آتش و یا درخشش خود رسیده است.
آزمایش فنجان بسته
انجام این نوع آزمایش از عنوان آن مشخص است. در این آزمایش، ماده قابل آزمون در یک ظرف مخصوص ریخته شده و تمام اطراف ظرف بسته‌بندی و به اصطلاح پلمپ می‌گردد. سپس منبع احتراق را به آن نزدیک می‌کنند. به دلیل آنکه گرما در داخل ظرف جمع شده است، قطعاً در این حالت ماده خیلی زودتر دچار احتراق و آتش سوزی می‌شود.
پارامترهای موثر در پیمایش نقطه اشتعال
مشهورترین پیمایش و اندازه‌گیری نقطه اشتعال در آزمایشگاه همیشه ثابت نبوده و بنابر پارامترهای مختلف ممکن است این مقادیر متفاوت گردد. در ادامه به چند مورد از عوامل موثر بر نتیجه اندازه‌گیری اشاره خواهیم کرد.
- مدل برند و نوع دستگاه به کار رفته شده برای پیمایش مواد
- اعمال پروتکل‌های مختلف
- مدت زمان صرف شده برای همدما شدن بخار و مایع
- تاثیر ریز بینی و دقت بالا در حین آزمایش
- طریقه ترکیب کردن نمونه
مزایای بهره گیری از فلش پوینت
- شناخت نقطه اشتعال هر کدام از فرآورده‌های نفتی در کاهش خطر حریق تاثیر فراوانی دارند.
- حمل حمل و نقل انبارداری و نگهداری از هر کدام از فرآوری‌های نفتی را راحت‌تر می‌کند.
- طبق مطالب گفته شده اصطلاح نقطه اشتعال یک ویژگی توصیفی به شمار می‌آید.
- به کارگیری هر یک از مایعات قابل اشتعال در هر فضا و مکان توسط فلش پوینت‌ها آسان می‌شود.
