خطر آتش‌سوزی به دلیل وجود سوخت در مخازن و موتور هواپیما زیاد است. این سوخت در دمای بسیار بالایی می‌سوزد و به همین خاطر ریسک آتش گرفتن هواپیما همیشه وجود دارد. به همین دلیل باید نسبت به طراحی و اجرای سیستم اطفاء حریق در هواپیما اقدام کرد. بیشتر هواپیماها دارای چنین سیستمی برای تشخیص و اعلام و مهار حریق هستند. در این مطلب از گروه ایمن مهار گستر آشیانه به این مبحث مهم در مهار و کنترل آتش در هواپیماها می‌پردازیم.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق اصولا سیستمی متشکل از سه بخش مختلف است. قسمت اول آشکارسازنده‌های سیستم اعلام حریق هستند. بخش دوم پنل و بخش سوم آن را نیز هشدار دهنده‌ها تشکیل می‌دهند. این سامانه‌ها علاوه بر تشخیص و اعلام حریق در کنترل و مهار آن نیز نقش مهمی دارند. اصلی‌ترین کاربردهای انواع سیستم اطفاء حریق، در وهله اول نجات جان مردم و سرنشینان هواپیما است. علاوه بر آن به کمک این سیستم‌ها اموال و دارایی افراد نیز حفظ شده و از گسترش حریق جلوگیری می‌شود.
شرایط مختلف آتش‌سوزی در هواپیما
پیش از اینکه به بررسی سیستم اطفاء حریق در هواپیما بپردازیم ابتدا بهتر است به این موضوع اشاره کنیم که آتش‌سوزی در هواپیما می‌تواند به دلایل مختلف و در شرایط متفاوتی به وقوع بپیوندد. در هر یک از این شرایط سیستم اعلام و اطفاء حریق باید کارآمد عمل کند. در غیر این صورت، آتش گسترش یافته و اوضاع از کنترل خارج می‌شود.
وقوع حریق در زمان پرواز
یکی از شرایطی که در آن، هواپیما دچار حریق می‌شود زمانی است که هواپیما در حال پرواز می‌باشد. در این حالت، گازها به سرعت در فضای داخل کابین هواپیما نفوذ کرده و منتشر می‌شوند. در نتیجه، پیش از شعله‌های آتش اثر دود و گازهای ناشی از آن روی خدمه و مسافرین بروز می‌کند. این مرحله، بسیار حساس و خطرناک می‌باشد زیرا موجب از کار افتادن و بی‌هوشی افراد می‌شود. اینجا زمانی است که خدمات ایمنی آتش نشانی فرودگاهی هم در دسترس نیست و اگر خدمه قادر به خاموش کردن آتش در مراحل اولیه نباشند خلبان باید برای فرود اضطراری آماده شود.
آتش‌سوزی بعد از برخورد و سانحه
هواپیما در بیشتر اوقات بعد از برخورد و سانحه دچار حریق می‌شود. در این شرایط بیشترین خطر متوجه سرنشینان هواپیما بوده و دود حاصل از حریق می‌تواند باعث مرگ افراد زیادی شود. بنابراین وجود یک سیستم اطفاء حریق در هواپیما می‌تواند کمک بزرگی به زندگی سرنشینان هواپیما نماید. چرا که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای مهار و پیشگیری از گسترش آتش اقدام کرد. لحظه‌ها و ثانیه‌ها در این شرایط اهمیت داشته و باید در مسیر کنترل آتش به کار گرفته شوند.
آتش‌سوزی هواپیما هنگام سوار شدن مسافران و بلند شدن از باند
در این شرایط، معمولا آتش در حجم‌های اندک آغاز می‌شود. در نتیجه به کمک سیستم مهار آتش هواپیما و همکاری خدمه، کنترل خواهد شد. در چنین حریق‌هایی توصیه می‌شود از دالان‌های متحرک مرتبط با ترمینال به دلیل خطرات آن استفاده نشود. بعد از خروج مسافرین و خدمه از هواپیما باید بازرسی‌های دقیقی درباره علت حریق انجام گیرد.
دلایل بروز حریق و استفاده از سیستم اطفاء حریق در هواپیما
دلایل و عوامل زیادی وجود دارند که باعث آتش‌سوزی در هواپیما خواهند شد. این عوامل خطرآفرین در هواپیما عبارتند از:
- استفاده بدون توجه از مواد دودزا
- اشتعال برخی از مواد پاک کننده
- انفجار اکسیژن
- نقص در دستگاه‌های الکترونیکی هواپیما
- نصب غیر استاندارد تجهیزات الکتریکی در هواپیما
- فعل و انفعالات شیمیایی در بعضی از بارها
- آتش زدن‌های عمدی و خرابکارانه در هواپیما
- سرایت حریق خارجی به داخل هواپیما
وجود یک سیستم اعلام و اطفاء حریق کارآمد، در تمام این موارد کمک کننده است. بخش زیادی از کارآمدی این سیستم به طراحی و اجرای درست آن در هواپیما بستگی دارد. پس باید با تیم‌های حرفه‌ای طراحی سیستم‌های ضد حریق همکاری شود. همچنین به کاری تجهیزات و دستگاه‌های مدرن و پیشرفته نیز یک سیستم اعلام و اطفاء حریق کارآمد را موجب می‌شود.
آشنایی با سیستم اطفاء حریق در هواپیما
سیستم‌های تشخیص و اعلام حریق در هواپیماها به صورت مجزا و مستقل از بخش‌های دیگر اجرا می‌شوند. با این همه، لازم است خلبان دکمه فعال شدن آن را فشار دهد تا این سیستم وارد عمل شود. در این سیستم‌ها از سیلندرهایی استفاده می‌شود که ترکیبی از گازهای فرنون و نیتروژن پر شده‌اند. در نتیجه هنگام حریق با تخلیه این گازها روی آتش موجب خاموش شدن آن می‌شوند. جالب است که بدانید تمام این پروسه اطفاء حریق در بازه زمانی 5 الی 6 ثانیه انجام می‌شود. یکی دیگر از ویژگی‌های این سیستم، اجرای نقطه‌ای آن می‌باشد. بنابراین این سیستم در تمام نقاط هواپیما وجود ندارد و تنها در مناطق ویژه‌ای نظیر: موتور هواپیما، محل بار هواپیما و یا مخزن سوخت اجرا می‌شود. در نتیجه بیشتر بخش‌های بدنه هواپیما فاقد سیستم اعلام و اطفاء حریق است. به این نکته هم توجه داشته باشید که ممکن است این سیستم در حوادث پیش آمده برای هواپیما آسیب ببیند. در نتیجه دیگر در زمان حریق عملکرد مناسبی از این سیستم شاهد نخواهیم بود.
عملکرد سیستم اطفاء حریق در هواپیما چگونه است؟
این سیستم از دو لوله نازک که حسگرهای حرارتی هستند تشکیل شده است. در درون این لوله‌ها موادی قرار داده می‌شوند که به حرارت و دمای بالا حساس هستند. در نتیجه با گرم شدن، مقادیر مقاومت خازنی در آن‌ها تغییراتی پیدا خواهد کرد. البته این نوع تنها مدل از سیستم‌های اعلام و کنترل آتش در هواپیما نیست. اما نسبت به دیگر سیستم‌ها می‌توان گفت که این لوله‌های نازک حسگر کارآمدتر هستند. هرگونه نشانه از بروز و وجود حریق از طریق این حسگرها به کنترلر مخصوص آن‌ها هدایت می‌شود. با اطمینان سیستم از بروز حریق، زنگی در کابین خلبان به صدا در آمده و وضعیت به اطلاع خلبان می‌رسد. سپس با فعالسازی بخش اطفاء حریق در این سیستم توسط خلبان مهار آتش انجام می‌شود.
سخن پایانی
امروزه استفاده از سیستم‌های اعلام و کنترل آتش در مکان‌های مختلف از جمله هواپیما رواج زیادی دارد. سیستم اعلام و اطفاء حریق در هواپیما تنها در قسمت‌های حساس و مهم آن اجرا می‌شود. این سیستم به حفظ جان سرنشینان و خدمه هواپیما کمک زیادی می‌کند. امیدواریم این مطلب از گروه مهار فایر برای شما مفید واقع شده باشد. نظرات و سوالات خود درباره سیستم‌های کنترل آتش را از ما بپرسید.
