در زمان حریق و آتش سوزی بهترین کاری که می‌توان انجام داد، اقدام به خاموشی آتش است. اما قبل از آن باید شناخت کامل در مورد انواع آتش، منبع حرارت و روش های اطفاء حریق داشته باشیم. در بسیاری موارد تنها داشتن کپسول آتش نشانی و شارژ کسپول اتش نشانی در تهران و کرچ برای خاموش سازی آتش کافی نیست. بعلاوه برای تصب انواع سیستم اطفاء حریق نیز نیاز به اطلاعات کافی در این زمینه است. در این بخش، قصد داریم روش‌های اطفاء حریق را به شما عزیزان معرفی کنیم. یکی از زیانبارترین حوادثی که در طول تاریخ باعث شده تا بیشترین خسارت مالی و جانی به انسان وارد شود، همین آتش سوزی است. به همین دلیل گروههای مختلفی طی سالیان متمادی درصدد بررسی علل آن و شناساسی راه‌های مقابله با آن بوده‌اند. در ادامه مطلب به این روش ها اشاره می‌کنیم.
نحوه شکل گیری آتش
قبل از اینکه با انواع روش های اطفاء حریق آشنا شوید، بهتر است بدانید که یک آتش چگونه شکل می‌گیرد؟ آتش برای بزرگ شدن و در واقع شعله ور شدن، نیاز به سه عامل دارد. این عوامل شامل موارد زیر می‌گردند.
گرما
اولین و در واقع ضروری‌ترین عنصری که برای تولید آتش، نیاز است، گرما است. یک آتش، زمانی به وجود می‌آید و گسترده می‌شود که مقدار خیلی زیادی گرما دریافت کند. به همین دلیل است که آتش‌نشانان در قدم اول با آب و مواد خنک کننده سعی در کنترل آتش دارند.
سوخت
آتش برای ادامه سوختن به سوخت نیاز دارد. دومین ضلع مثلث را سوخت تشکیل می‌دهد. سوخت می‌تواند شامل چوب، پارچه، مواد شیمیایی و مواد قابل احتراق باشد. حتی بسیاری از مایعات هم در دمای سرد یک سری بخار قابل اشتعال تولید می‌کنند. بحرانی‌ترین و خطرناک‌ترین حالت سوخت، گازهای اشتعال زا هستند که با سرعت خیلی بالایی می‌سوزند.
اکسیژن
یکی دیگر از عوامل مهم در آتش سوزی اکسیژن است. علت اصلی اهمیت اکسیژن، وجود آن در هر نقطه و فضایی است. میزان سطح اکسیژن در ارتفاعات کم یا معمولی همانند ایران ۲۰ درصد است. آتش برای واکنش دادن با گرما و سوخت و شعله ور شدن به ۱۶ درصد اکسیژن نیاز دارد.
روش های اطفاء حریق
بعد از اینکه با عوامل به وجود آورنده و گسترش آتش آشنا شدید، حال وقت آن است که بدانیم چگونه با روش‌های مهار آتش، می‌توان آتش را خاموش نمود.
کاهش درجه حرارت به وسیله خنک کردن
یکی از رایج‌ترین روش های اطفاء حریق ، خنک کردن مواد سوختنی با آب و مواد خنک کننده است. خنک کردن سوخت را باید تا زمانی ادامه داد که دیگر بخار کافی برای سوختن تولید نشود. خنک کننده باید ظرفیت گرمایی بالایی داشته باشد و به صورت گسترده در دسترس باشد. در صورت تماس آب با آتش به سرعت آب تبخیر می‌شود و با این کار، اکسیژن رسانی به آتش کاهش پیدا می‌کند. به کمک آب یا خاموش کنندههای سرمازا می‌توان خیلی زود سوخت را سرد کرد و به تدریج حریق را مهار نمود.
اگر آب را به صورت اسپری بر روی آتش بپاشیم؛ می‌توانیم آن آتش را خاموش کنیم. آب به دلیل داشتن اکثر ویژگی‌های یک خنک کننده خوب، گزینه مناسبی برای مهار آتش است. تنها محدودیتی که در استفاده از آب وجود دارد، سنگین بودن آن است. زیرا در صورت سنگین بودن آب حمل و نقل آن دشوار و پرهزینه می‌شود. همچنین آب پرفشار به اماکن و تجهیزات خسارت وارد می‌آورد.
کاهش اکسیژن هوا به وسیله خفه کردن از دیگر روش های اطفاء حریق
خفه کردن حریق همانگونه که از نامش برمی‌آید، پوشاندن روی آتش با موادی است که از رسیدن اکسیژن به محوطه آتش جلوگیری می‌نماید. این روش اگر چه برای همه حریق‌ها موثر نیست، ولی روش خوبی برای بیشتر حریق‌ها به حساب می‌آید. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم یکی از ضلع‌های وجود آتش اکسیژن است. اگر بتوانید اکسیژن رسانی به مواد در حال سوختن را به اندازه کافی کاهش دهید، به راحتی، سوخت متوقف می‌گردد. با این عملیات، آتش اکسیژن‌های محدود محیط را مصرف کرده و بعد از آن خاموش می‌شود. برای خفه کردن آتش به صورت‌های زیر می‌توانید عمل کنید.
- خاموش کردن شمع با گذاشتن یک سرپوش
- خفه کردن تابه با یک پتوی ضد حریق
- پیچیده کردن فردی که دچار آتش سوزی شده در پتو ضد حریق
به جای خفه کردن می‌توانید با روش‌های زیر نیز اکسیژن موجود در فضای آتش را حذف نمایید.
- پخش کردن گاز دی اکسید کربن
- استفاده از یک گاز بی اثر در محوطه آتش سوزی
قطع سوخت رسانی به آتش
یکی دیگر از روش های اطفاء حریق یا خاموش کردن آن، حذف منبع سوخت است. این کار را می‌توان با قطع برق، جدا کردن جریان مایعات قابل اشتعال و یا حذف سوخت جامد مانند چوب و منسوجات انجام داد. این روش در ابتدای بروز حریق امکان پذیر بوده و با قطع جریان، جابجا کردن مواد، جدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده، کشیدن دیوارهای حائل و خاکریز و همچنین رقیق کردن ماده سوختنی مایع صورت می‌پذیرد. با انجام اقدامات زیر به راحتی می‌توان سوختن را متوقف نمود.
- برای جدا کردن مسیر آتش در آتش سوزی جنگل، درخت‌ها را می‌برند.
- تخلیه سوخت از مخازن نفتی در محلی که دچار آتش‌سوزی شده است
- خارج کردن محموله از انبار کشتی که دچار آتش سوزی شده است
- خارج کردن و سیر نزولی در مجاورت آتش
- جدا کردن سقف‌های کاهگلی در خانه‌هایی که دچار آتش سوزی شده‌اند.
ایجاد وقفه در فرایند احتراق از انواع روش های اطفاء حریق
در این روش دیگر نیازی به حذف اکسیژن، قطع سوخت‌رسانی و خنک کردن نیست. با پاشیدن مواد مخصوص بر روی آتش اتم‌هایی آزاد می‌شود که با آتش ترکیب می‌شود و گازی بی اثر تولید می‌کند. در نهایت اجازه گسترش به آتش نمی‌دهد. این موارد شامل موارد ذیل می‌گردد.
- مونو آمونیوم فسفات
- بی کربنات سدیم
- بی کربنات پتاسیم
- کلرید پتاسیم
- استفاده از گازهای سنگین
مایع‌های تبخیر کننده مانند هالوژن در روش های اطفاء حریق
در این روش از گازهایی استفاده می‌شود که وزن آنها حدود ۱/۵ تا ۵ برابر هوا دارند. بمارراین زیر هوا و روی شعله‌ها قرار گرفته و همانند یک پتو می‌توانند شعله‌ها را خفه کرده و از رسیدن هوا به آن جلوگیری می‌کنند.
قطع کردن واکنش های زنجیره ای
قطع زنجیره‌ای واکنش‌های شیمیایی یکی دیگر از روش های اطفاء حریق است. شما باید به وسیله مواد شیمیایی بازدارنده حریق و یا جلوگیری از تبدیل فازها، از ادامه آتش و گسترده شدن آن جلوگیری کنید.
چه آتش‌هایی را نمی‌توان با آب خاموش کرد؟
یکی از مواد آتش سوزی که نمی‌توان با آب آن را خاموش کرد، آتش سوزی اتصال برق است. هنگامی که آتش سوزی در اثر اتصال برق اتفاق می‌افتد آب نه تنها به خاموش شدن آن کمک نمی‌کند، بلکه ممکن است باعث سرایت به دیگر نقاط یا حتی برق گرفتگی افراد شود. به دلیل اینکه آب رسانای الکتریسیته است و در روند خاموش کردن آتش ممکن است دچار برق گرفتگی شوید. در چنین مواقعی باید با استفاده از انواع کپسول آتش نشانی که به خاموش کردن اتش بپردازید.
